Plant mewn Cyflogaeth

Mae cyflogi plant yn dod o dan reolau a rheoliadau llym sy’n amddiffyn plant rhag unrhyw niwed, neu rhag cael eu hecsbloetio, ac i sicrhau nad yw iechyd ac addysg y plentyn yn dioddef.

Yr Awdurdod Lleol yw’r asiantaeth sy’n gyfrifol am oruchwylio plant sydd â swydd ran-amser ac erlyn unrhyw gyflogwr sy’n torri’r gyfraith.

Rhaid i blentyn fod wedi cyrraedd ei ben-blwydd yn 13 oed cyn y gellir gwneud cais am drwydded waith.

Mae’r ddeddfwriaeth yn berthnasol i bob plentyn (gan gynnwys plant y cyflogwr) sydd o dan oedran ysgol gorfodol (y dydd Gwener olaf ym mis Mehefin yn y flwyddyn ysgol lle maent yn cael eu pen-blwydd yn 16 oed).  Nid yw derbyn Rhif a Cherdyn Yswiriant Gwladol yn arwydd y gall plentyn gael swydd llawn amser a/neu adael yr ysgol)

Cyfrifoldebau’r Cyflogwyr

Rhaid i bob plentyn o oedran ysgol, sydd â swydd ran-amser sy’n gweithio i gyflogwr, p’un a yw’n cael eu talu neu’n ymgymryd â gwaith gwirfoddol, fod wedi’i gofrestru gyda’r Awdurdod Lleol a chael trwydded waith. Cyfrifoldeb y cyflogwyr yw gwneud cais am drwydded waith er mwyn cyflogi’r plentyn.

Os ydych chi, fel cyflogwr, am i blant weithio i chi, rhaid i chi ystyried y rheolau a’r rheoliadau sy’n rheoli faint o oriau y gall y plentyn weithio, pa fath o waith y gall y plentyn ei wneud a’r math o fangre y bydd y plentyn yn gweithio ynddo.

Rhaid i’r cyflogwr gynnal Asesiad Risg Person Ifanc penodol o unrhyw beryglon sy’n ymwneud â chyflogaeth plant a hysbysu’r rhiant/gwarcheidwad o ganlyniad yr asesiad.  Rhaid i’r cyflogwr hefyd wneud yn siŵr bod dillad ac esgidiau priodol yn cael eu gwisgo, a bod hyfforddiant, arweiniad a goruchwyliaeth briodol yn cael ei roi i’r plentyn, ynghyd â chael yswiriant priodol.

O fewn 7 diwrnod i’r plentyn ddechrau gwaith, rhaid i’r cyflogwr gwblhau ffurflen gais Cyflogaeth Plant, ac mae’n rhaid iddi gael ei llofnodi gan y cyflogwr a rhiant/gwarcheidwad y plentyn. Mae’r cais hwn yn rhoi manylion y plentyn, oriau gwaith, lleoliad gwaith a’r math o waith sydd i’w wneud.

Nid oes unrhyw le yn y ddeddfwriaeth sy’n nodi faint y mae’n rhaid talu plentyn oedran ysgol, mae hyn yn cael ei adael ar gyfer trafodaethau rhwng y cyflogwr, y plentyn a’r rhiant/gwarcheidwad, fodd bynnag, mae dim taliad o gwbl, neu daliad mewn da (e.e. gwersi marchogaeth am ddim neu ginio neu nwyddau am ddim) yn dal i gael ei ystyried yn gyflogaeth.

Cynghorir unrhyw gyflogwr sy’n ystyried cyflogi plentyn, ac nad yw wedi gwneud hynny o’r blaen, i gysylltu â Rachel Worrad rachelworrad@monmouthshire.gov.uk ac Annalisa Williams annalisawilliams@monmouthshire.gov.uk i gael rhagor o wybodaeth ac arweiniad.

Ni ddylai plentyn ymgymryd ag unrhyw sifftiau nes bod Trwydded Waith wedi’i rhoi a’i derbyn gan y plentyn a’r cyflogwr.

Dylai cyflogwyr gymryd sylw o’r canlynol:

• Mae’n anghyfreithlon cyflogi plentyn o dan 13 oed
• Mae’n anghyfreithlon cyflogi plentyn heb gael Trwydded Cyflogaeth Plant
• Dim ond mewn mathau penodol o waith y gellir cyflogi plant (gweler isod)
• Ni all unrhyw blentyn weithio ar unrhyw adeg rhwng 7pm a 7am (dydd Llun i ddydd Sadwrn)
• Ni all unrhyw blentyn weithio mwy na 2 awr ar ddiwrnod ysgol
• Ni all unrhyw blentyn weithio am fwy na 2 awr ar ddydd Sul rhwng 7am ac 11am
• Ni all unrhyw blentyn weithio mwy na 12 awr yn ystod unrhyw wythnos pan fydd yn ofynnol iddynt fynychu’r ysgol
• Gall plentyn 13 neu 14 oed weithio hyd at 5 awr ar ddydd Sadwrn neu wyliau ysgol, a gall weithio hyd at uchafswm o 25 awr yr wythnos yn ystod gwyliau’r ysgol
• Gall plentyn 15 neu 16 oed weithio hyd at 8 awr ar ddydd Sadwrn neu wyliau ysgol, a gall weithio hyd at uchafswm o 35 awr yr wythnos yn ystod gwyliau’r ysgol
• Rhaid i blentyn sy’n gweithio am 4 awr gael seibiant o 1 awr o leiaf
• Rhaid i blentyn gael o leiaf 2 wythnos olynol o wyliau yn y flwyddyn

Dim ond rhai o’r rheolau a’r rheoliadau sy’n ymwneud â chyflogaeth plant yw’r uchod, ac rydych chi, fel cyflogwr, yn gyfrifol am sicrhau eich bod yn gwbl ymwybodol o’r Ddeddfwriaeth Cyflogaeth Plant a bod unrhyw blentyn yn eich cyflogaeth yn cael ei gyflogi’n gyfreithlon.

Cyflogaeth Waharddedig i Blant

Ni ellir cyflogi plentyn o unrhyw oedran:

• mewn sinema, theatr, disgo, neuadd ddawns neu glwb nos, ac eithrio mewn cysylltiad â pherfformiad a roddir yn gyfan gwbl gan blant.
• i werthu neu ddosbarthu alcohol, ac eithrio mewn cynwysyddion wedi’u selio.
• i ddosbarthu llaeth.
• i ddosbarthu olewau tanwydd.
• mewn cegin fasnachol.
• i gasglu neu ddidoli sbwriel
• mewn unrhyw waith sy’n fwy na thri metr uwchben lefel y ddaear/llawr.
• mewn cyflogaeth sy’n cynnwys amlygiad niweidiol i asiantau ffisegol, biolegol neu gemegol.
• casglu arian neu ganfasio o ddrws i ddrws ac eithrio o dan oruchwyliaeth oedolyn.
• mewn gwaith sy’n ymwneud â dod i gysylltiad â deunydd oedolion neu mewn sefyllfaoedd sydd am y rheswm hwn fel arall yn anaddas i blant.
• mewn gwerthiannau dros y ffôn.
• mewn unrhyw ladd-dy neu yn y rhan honno o unrhyw siop gigydd neu fangre arall sy’n gysylltiedig â lladd da byw, cigyddiaeth, neu baratoi carcasau neu gig i’w gwerthu.
• fel gwasanaethydd neu gynorthwyydd mewn ffair neu arcêd adloniant neu mewn unrhyw fangre arall a ddefnyddir at ddibenion difyrrwch cyhoeddus trwy beiriannau awtomatig, gemau neu siawns neu sgil neu ddyfais debyg.
• yng ngofal personol preswylwyr unrhyw gartref gofal preswyl neu gartref nyrsio.

Nid yw hyn yn atal plant rhag cymryd rhan mewn perfformiad o dan ddarpariaethau trwydded a roddwyd yn unol â Deddf Plant a Phobl Ifanc 1963 a Rheoliadau Plant (Perfformiadau a Gweithgareddau) (Cymru) 2015.

Cyflogaeth a ganiateir i blant 14 oed neu hŷn

Dim ond mewn gwaith ysgafn y gellir cyflogi plentyn 14 oed neu’n hŷn

Cyflogaeth a ganiateir i blant 13 oed

Dim ond mewn gwaith ysgafn yn y categorïau canlynol y gellir cyflogi plentyn 13 oed:

• gwaith amaethyddol neu arddwriaethol
• dosbarthu papurau newydd, cyfnodolion a deunydd printiedig arall
• gwaith siop, gan gynnwys pentyrru silffoedd
• salonau trin gwallt
• gwaith swyddfa
• golchi ceir â llaw mewn lleoliad preswyl preifat
• mewn caffi neu fwyty
• mewn stablau marchogaeth
• gwaith domestig mewn gwestai a sefydliadau eraill sy’n cynnig llety
  
  

Rhaid i chi gynnwys copi o’ch asesiad risg wedi’i gwblhau, sydd wedi’i lofnodi gan y cyflogwr a’r plentyn.  Rhaid i’r asesiad risg amlinellu’n glir ddyletswyddau penodol y plentyn.

I gael rhagor o wybodaeth ac arweiniad ynglŷn â Chyflogaeth Plant a’r broses ymgeisio am Drwydded Waith, cysylltwch â’r Gwasanaeth Lles Addysg:

Gellir dod o hyd i wybodaeth hefyd ar wefan y Rhwydwaith Cenedlaethol ar gyfer Cyflogaeth Plant ac Adloniant.